Polska jest na czele różnego rodzaju list rankingowych odnośnie występowania zjawisk korupcjogennych i jest bardziej podatna na te zjawiska niż pozostali członkowie Unii. Z drugiej strony wejście naszego kraju do Wspólnoty wymusza konieczność zdecydowanego zintensyfikowania działań, zmniejszających ryzyko występowania przejawów korupcji. Patrząc z perspektywy Pana drugiej kadencji, proszę powiedzieć, czy udało się poprawić wizerunek naszego kraju w tym zakresie?
- Zdecydowanie tak. Korupcja jest ogromnym problemem społecznym, który występuje na całym świecie. Całkowite wyeliminowanie tego zjawiska jest praktycznie niemożliwe, gdyż jest ono głęboko zakorzenione kulturowo, społecznie i politycznie. Jednym z ważniejszych i równocześnie najtrudniejszych do wdrożenia działań walki z korupcją jest zmiana społecznego nastawienia do tego zjawiska, propagowanie etyki i kultury prawnej w społeczeństwie. Nie lada wyzwaniem jest również umacnianie więzi między społeczeństwem obywatelskim, a politykami i funkcjonariuszami publicznymi wykazującymi wolę walki z tym patologicznym zjawiskiem.
Przeciwdziałanie korupcji prowadzone jest w Polsce od wielu lat. Istotną rolę w tym procesie odgrywa administracja państwowa, która powinna kierować się zasadami godnego zaufania, neutralności politycznej, bezstronności i rzetelności. Wykorzystywane są w tym celu różne rozwiązania systemowe i metody. Należą do nich np. kontrola instytucjonalna, a więc powoływanie wewnętrznych komórek czy też samodzielnych stanowisk ds. kontroli oraz audytu wewnętrznego jak również kontrola zarządcza w postaci mechanizmu zapewniającego realizację celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. W tym obszarze działają również wyspecjalizowane komórki lub samodzielne stanowiska do spraw przeciwdziałania korupcji. Ponadto tworzone są programy antykorupcyjne, kodeksy etyczne czy systemy zarządzania jakością oraz przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym.
W 2011 r. MSWiA w porozumieniu z innymi urzędami centralnymi (w tym również z Ministerstwem Gospodarki) przygotowało dokument Rządowy Program Przeciwdziałania Korupcji na lata 2012 – 2016. Jest to kontynuacja dotychczasowych skoordynowanych działań w zakresie przeciwdziałania i zwalczania korupcji. Jego głównym celem jest zmniejszenie poziomu korupcji w Polsce, poprzez wzmocnienie prewencji i edukacji w tym zakresie oraz skuteczniejsze zwalczanie przestępczości korupcyjnej.
Afera Amber Gold pokazała, że nie wystarczy wprowadzać systemy zarządzania jakością i systemy certyfikacji. Jakość oferowanych na rynku produktów zależy także, od sprawnie działającego systemu sprawiedliwości, sądów, prokuratury, systemów nadzoru firm działających w danej branży itp. Jakie działania należy podjąć, aby nie miały miejsca takie afery, a co za tym idzie, wzrosła jakość oferowanych produktów na rynku?
- Dzięki wprowadzeniu zarządzania jakością Ministerstwo Gospodarki skutecznie wykreśliło Amber Gold z rejestru domów składowych, ale również uchyliło przepisy, które mogły być potencjalnie wykorzystane do nadużyć. Chciałbym podkreślić, że od 2007 r. w ministerstwie zaczęliśmy wdrażać system zarządzania jakością, który pozwolił uporządkować prowadzenie poszczególnych spraw. Dzięki temu każda komórka wie, jakie ma zadania do wykonania. Dobrym przykładem jest procedura związana z Amber Gold w zakresie domu składowego i ustawy o domach składowych. Na poziomie ministerstwa zadziałaliśmy odpowiednio. Afera Amber Gold pokazała, że kluczowe znaczenie ma właśnie uporządkowanie struktur państwowych. Potrzebna jest także autokontrola wewnątrz poszczególnych instytucji, która pozwoli na szybkie zidentyfikowanie sytuacji i podjęcie odpowiednich działań.
Całe Ministerstwa Gospodarki zostało objęte certyfikatem zgodności z wymogami normy ISO 9001. Wdrożone zostały systemy: zarządzania jakością - zgodny z wymogami wspomnianej normy oraz przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym, opracowany przez PCBC SA i KIG. Ponad to, w grudniu ub. r. audytowi certyfikacyjnemu zostało poddanych 8 komórek organizacyjnych w zakresie funkcjonowania systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji i jego zgodności z wymogami normy ISO/IEC 27001. Czy można powiedzieć, że dzięki tym działaniom udało się wyeliminować lub w znacznym stopniu ograniczyć możliwość występowania zjawisk korupcyjnych w resorcie?
- Decyzja o wdrożeniu systemów zarządzania w Ministerstwie Gospodarki została podjęta już w 2007 r. Najpierw wdrożyliśmy system zarządzania jakością i przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym w czternastu komórkach organizacyjnych Ministerstwa Gospodarki. Etap ten zakończył się w grudniu 2008 r. certyfikacją. Następnie rozszerzyliśmy zakres systemu o kolejne komórki organizacyjne i kolejne wymagania norm.
System Przeciwdziałania Zagrożeniom Korupcyjnym (SPZK) wspomaga działania firm i instytucji, które chcą zwiększyć zaufanie i bezstronność działania, zarówno w odniesieniu do ich klientów, jak i wewnątrz organizacji. Kładzie on nacisk przede wszystkim na zapobieganie korupcji oraz zmniejszanie prawdopodobieństwa jego wystąpienia. Kluczowym elementem tego systemu jest przejrzystość funkcjonowania organizacji oraz możliwość informowania o podejrzanych sytuacjach przez pracowników, czy osoby z zewnątrz. Ważne jest również budowanie świadomości takich zagrożeń wśród pracowników. Dlatego istotne jest ustanowienie procedury, która jasno wskaże sposób postępowania w momencie stwierdzenia lub podejrzenia objawów korupcji.
Dodam jeszcze, że w 2011 r. Fundacja im. Stefana Batorego zbadała nasz system przeciwdziałający korupcji. Pozwoliło to na zidentyfikowanie obszarów wymagających poprawy. Dzięki temu zwiększy się sprawność systemu działającego w ministerstwie.
Jakie niepożądane zjawiska udało się wyeliminować dzięki w/w działaniom? Co zostało usprawnione?
- Większość sytuacji korupcyjnych powstaje w wyniku kontaktu pracowników z osobami z zewnątrz. Dlatego precyzyjnie określiliśmy sposoby postępowania w obszarach, w których ten kontakt ma szczególne znaczenie, np. zamówienia publiczne, przygotowywanie projektów aktów prawnych, wydawanie decyzji administracyjnych, czy wspieranie przedsiębiorców. Powołaliśmy również Doradcę Etycznego. Jest on jedną z pierwszych osób do której pracownik może się zgłosić jeżeli był świadkiem korupcji lub otrzymał propozycję mającą charakter korupcyjny. Jednak najważniejszą zaletą wynikającą z wdrożenia systemu jest zwiększenie świadomości wśród pracowników urzędu.
W ramach przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym, w Ministerstwie Gospodarki został powołany doradca etyczny, który przyjmuje informacje o stwierdzaniu lub podejrzeniu wystąpienia korupcji i ma podejmować stosowne działania zapobiegające jej występowaniu. Jak Pan ocenia jego pracę?
- Tak jak wspomniałem wcześniej, doradca etyczny pełni bardzo ważną rolę w SPZK. Oprócz zagadnień związanych z zagrożeniami korupcją, zajmuje się również wsparciem w zakresie etyki, np. wątpliwościami dotyczącymi dodatkowego zatrudnienia się pracownika w innym podmiocie, udziału w bezpłatnych szkoleniach, wystąpień na konferencjach, itp. Ostatnio, w wyniku rekomendacji przedstawionych w raporcie Fundacji im. Stefana Batorego, dokonano wyboru drugiego doradcy etycznego. Tym razem został on wybrany przez pracowników - spośród pracowników.
Jest Pan laureatem Nagrody Specjalnej za zasługi w rozpowszechnianiu i popularyzacji systemów zarządzania jakością, w tym przeciwdziałaniu zagrożeniom korupcyjnym. Jak już wcześniej mówiliśmy, w Ministerstwie podjęto szereg działań w tym zakresie. W jaki sposób Ministerstwo Gospodarki wspiera działania w podległych jednostkach i przedsiębiorstwach w zakresie podnoszenia i wdrażania systemów jakości?
- Minister Gospodarki – podobnie jak w przypadku kierujących innymi resortami – ma obowiązek zapewnienia ciągłego, skutecznego i efektywnego funkcjonowania działu, którym kieruje. Narzędziem, który ma w tym pomagać jest kontrola zarządcza. W Ministerstwie Gospodarki połączono funkcjonowanie tej kontroli z działającym od 2008 roku zintegrowanym systemem zarządzania. Pojęcie „działu administracji rządowej" dotyczy urzędu obsługującego ministra, wraz z jednostkami nadzorowanymi i podległymi. W ramach realizacji moich obowiązków zaleciłem wszystkim jednostkom wdrożenie systemu zarządzania jakością oraz SPZK. Ponadto cały czas współpracujemy i wymieniamy informacje w tym zakresie.
Jak jest rola administracji we wdrażaniu nowoczesnej koncepcji zarządzania przez jakość procesami i projektami?
- Administracja publiczna realizując swoje zadania powinna sięgać po narzędzia i sposoby umożliwiające jak najlepsze wykonywanie nałożonych na nią zadań. Pomocne w tym procesie jest wdrożenie systemu zarządzania jakością lub innych systemów zarządzania, np. zarządzanie środowiskowe, zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy czy wreszcie zarządzanie bezpieczeństwem informacji. Pozwala to nie tylko spełnić oczekiwania klientów, ale także rozwijać się i doskonalić.
Portal Ministerstwa Gospodarki został po raz drugi nagrodzony certyfikatem „Użyteczn@ Strona". Program Certyfikacyjny Użyteczna Strona jest inicjatywą branżową skierowaną do firm, przedsiębiorstw i instytucji publicznych pragnących poprawić i potwierdzić użyteczność własnych serwisów internetowych. Realizowany jest przez Fundację Obserwatorium Zarządzania i akredytowany jest przez Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska. Czy i jak ministerstwo wspiera takie inicjatywy branżowe?
- Cieszy nas fakt, że zostaliśmy docenieni i przyznano nam certyfikat aż dwukrotnie. Dynamiczny rozwój gospodarki elektronicznej wymaga ciągłego doskonalenia świadczonych usług. Klienci oczekują przyjaznych, szybkich i bezpiecznych usług na wysokim poziomie, również administracja publiczna powinna dążyć do sprostania tym wyzwaniom.
Dlatego wspieramy inicjatywy branżowe w tym zakresie. Jako przykład podam organizowaną w listopadzie przez nas i Fundację Obserwatorium Zarządzania konferencję „Pokolenie doświadczeń: CX + UX". Podczas spotkania zostaną zaprezentowane najnowsze trendy i rozwiązania jak zdobyć i inspirować współczesnego klienta i e-kilenta.
Ministerstwo Gospodarki udzieliło honorowego patronatu XVIII edycji konkursu Krajowej Izby Gospodarczej „Polska Nagroda Jakości", którego rozstrzygniecie zaplanowane zostało na 11 listopada br.
- Polska Nagroda Jakości to wyróżnienie, którym od prawie 18 lat są honorowane przedsiębiorstwa i organizacje stosujące najlepiej w praktyce filozofię pozytywnego kształtowania relacji pomiędzy: produktywnością, konkurencyjnością oraz jakością wyrobów i usług, nastawione są na ciągłe doskonalenie oraz dostosowywanie do zmieniającego się otoczenia. Inicjatywa Polskiej Nagrody Jakości nie tylko promuje i wdraża nowoczesne koncepcje zarządzania przedsiębiorstwem w naszym kraju, ale przede wszystkim przygotowuje firmy do aktywnej i konkurencyjnej działalności na wymagającym rynku unijnym.
{jumi [*9]}
