Znalazło się ono na trasie podróży prasowej zorganizowanej dla niewielkiej grupki polskich dziennikarzy, wśród nich przedstawiciela naszego portalu, przez CzechTourism. I chociaż głównym celem naszego tu przyjazdu było Śląskie Muzeum Ziemskie, starczyło czasu aby zobaczyć także najważniejsze zabytki i miejsca w mieście z metryką od 1195 roku.
NAJSTARSZE ŚWIĄTYNIE
Tych najbardziej polecanych do poznania jest kilkanaście, wśród nich kilka kościołów i klasztorów o średniowiecznym rodowodzie. Wspaniałym przykładem śląskiego gotyku jest konkatedra p.w. Wniebowzięcia NMP. Zbudowana w XIV w. na miejscu romańskiego kościoła rycerzy niemieckich trzynawowa świątynia, uważana jest za największą budowlę śląskiej gotyckiej architektury ceglanej. Jedna z jej dwu wież – południowa z późniejszą barokową nadbudową w XVIII w, 102 m. wysokości, jest najwyższą na Śląsku. Jest to także miejsce pielgrzymkowe Cvilin.
Starszy od katedry jest kościół św. Ducha wybudowany przed rokiem 1269, zbarokizowany w XVIII w. podobnie jak wiele innych świątyń nie tylko na Śląsku czy w ogóle w Czechach. Był on nekropolią książąt opawskich z dynastii Przemyślidów. Niewiele młodsze od niego są: podominikański klasztor datowany 1291 rokiem, oraz klasztor i kościół franciszkanów z lat 1328-1369. Oba te zespoły architektoniczne również przebudowane zostały później w stylu baroku. Z końca XIV w zachowała się też kaplica św. Krzyża w obecnej dzielnicy Katarzynki. Architekturę renesansu reprezentuje w Opawie wieża Hláska z 1618 roku.
Na początku XX w. dobudowano do niej dwa neorenesansowe skrzydła, tworząc w ten sposób rausz. Zajmuje on jedną pierzeję sporego placu, po przeciwległej stronie którego stoi działający od 1805 roku Teatr Śląski. W stylu baroku zachował się pojezuicki kościół św. Wojciecha z lat 1676-1681 i przylegający do niego gmach dawnego jezuickiego kolegium, obecnie siedziba Archiwum Ziemskiego. Ponadto dwa szlacheckie pałace miejskie Sobków i Blücherów z XVIII w. przy ul. Masaryka. To tylko przykłady, bo ciekawych i wartych zobaczenia miejsc w Opawie jest o wiele więcej.
BURZLIWE DZIEJE
Przy czym uwagę przyciągają nie tylko zadbane zabytki, ale także pięknie odnowione domy i kamienice z przełomu XIX i XX w. oraz architektura współczesna. Już te kilka wymienionych zabytkowych świątyń świadczy, jak stara jest Opawa. Miasto z długą i burzliwą historią. Najpierw był to gród śląskiego rodu Golęszyców. Najstarsza pisana wzmianka o osadzie pochodzi, jak już wspomniałem, z roku 1195. W dokumencie księcia Przemysła I z roku 1224 nazywana jest już miastem. W latach 1269-1456 było ono stolicą samodzielnego śląskiego księstwa Przemyślidów.
Parokrotnie była najeżdżana, przy czym z dosyć odległych geograficznie państw. Tak np. w 1253 roku pojawił się tu ze swoimi wojami książę, a później pierwszy i jedyny król Rusi Danyło Halicki wspierający w walce o sukcesję na tronie Belę IV. W 1428 r. Opawa została spustoszona przez najazd husycki pod dowództwem Prokopa Wielkiego. Zaś podczas wojny trzydziestoletniej zajęli ją Duńczycy i Szwedzi. Były w życiu tego miasta także inne ważne momenty bądź okresy. Od XIII w., podobnie jak większość miast śląskich, zasiedlane ono było przez kolonistów niemieckich. Stając się ważnym ośrodkiem rzemiosła, handlu i rolnictwa.
{gallery}15140{/gallery}
W 1431 roku, a więc zaledwie w 3 lata po najeździe husytów, duże straty w mieście spowodował wielki pożar. W XVI wieku stało się ono ośrodkiem Reformacji. Zaś po wojnach śląskich, od 1742 r. centrum bardzo okrojonego Śląska Austriackiego oraz miejscem obrad śląskiego Sejmu Krajowego. Z dokumentów wiadomo, że Opawa otoczona była w średniowieczu i wiekach następnych murami miejskimi z trzema bramami. Zburzono je w roku 1834 tworząc wokół starej części miasta tereny parkowe wzorowane na stołecznych – wiedeńskich.
ŚLĄSKIE MUZEUM ZIEMSKIE
W 1892 r. zburzono też ruiny dawnego gotyckiego zamku i na jego miejscu wybudowano gmach Śląskiego Muzeum Ziemskiego. Najstarsze muzeum na ziemiach obecnej Republiki Czeskiej. Pierwotnie było to Muzeum Sztuk Pięknych i Stosowanych cesarza Franciszka Józefa założone w 1882 roku i wzniesione na parceli darowanej przez księcia Lichtensteina. Ale początki zbiorów i obecnego muzeum sięgają roku 1814. Obecna, ładna budowla neorenesansowa, zbudowana w latach 1893-1995 na planie kwadratu, zaprojektowana została przez wiedeńskich architektów Johanna Scheiringera i Franza Kachlera.
Posąg Geniusza oraz grupę Pegazów zdobiących kopułę gmachu wykonał też wiedeński rzeźbiarz, Theodor Friedel. Budynek ten, podobnie jak ekspozycje w nim zbiorów, przechodził różne przeobrażenia. Wiosną 1945 r. został poważnie uszkodzony w czasie bombardowania. Zrekonstruowany, otworzył swoje podwoje z pierwszą powojenną ekspozycją w roku 1955. Prezentowała ona „Rozwój przyrody i społeczeństwa w okręgu (województwie) północno morawskim". Później były kolejne przebudowy i rozbudowy, na szczegóły których nie ma tu miejsca.
Ostatnia, w latach 2010 – 2012, zakończyła się przywróceniem budowli niemal pierwotnego wyglądu oraz otwarciem obecnie ekspozycji. Na parterze i dwu piętrach znajdują się trzy ekspozycje tematyczne: Przyroda Śląska, Uskrzydlone myśli – okres od końca XVIII w do I wojny światowej oraz jego wpływ na ukształtowanie dzisiejszego czeskiego Śląska, Encyklopedia Śląska i Historia Śląska. Pierwsza z nich przedstawia warunki przyrodnicze i bogate zróżnicowanie biologiczne regionu, wraz z historią przyrody na tym obszarze.
OD PREHISTORII...
Od eksponatów geologicznych i paleontologicznych, np. szkieletów ryb odbitych w skalach i innych skamielin, po współczesne, bogato reprezentowane okazy flory i fauny. Botanikę, owady, ssaki, organizmy zimnokrwiste i ptaki. „Uskrzydlone myśli", to przypomnienie, że w prezentowanym okresie nieco ponad wieku na czeskim Śląsku mieszkało wielu wybitnych ludzi tworzących dzieła intelektualne i artystyczne. Poszczególne części tej ekspozycji poświęcone są – cytuję za obszernym informatorem muzealnym w języku polskim – Bogactwo ziemi, Wołanie przyrody. Świątynia sztuki oraz Gabinet Sztuki i Kuriozów.
„Encyklopedia Śląska" przedstawia, charakterystyczne dla tego obszaru i wydobywane w celach gospodarczych do polowy XX wieku, łupki ilaste i pyłowe. Prezentuje sposoby mieszkania ludzi w tamtym okresie, Teatr, Język, Ceramikę, Komunikację, Kościół, zatytułowaną „Kraina" różnorodność przyrody, Las, Miasto, Pokój – czyli dzieje wojen i pokoju od XI wieku, Handel, Przedmioty Pamiątkowe, Szkło, Śmierć – tematyka ta w sztuce, Śląsk – czeski, na tle całego Śląska, z jego złożoną przeszłością, Wydobycie (kopalin), Organy – fenomen budowania na Śląsku tych instrumentów, Wieś.
...DO WSPÓŁCZESNOŚCI
I część czwarta w postaci odrębnej ekspozycji w podziale na Prehistorię, Śląskie średniowiecze, Początek epoki nowożytnej i epoka nowożytna na Śląsku oraz Historia najnowsza i współczesność Śląska (całego, nie tylko czeskiego). Jak wynika z tego przeglądu, niemal w każdej z części ekspozycji jest, różnie rozumiana, przyroda, co widać zresztą w gablotach. Do zobaczenia jest tu sporo ciekawego. Muzeum szczyci się posiadaniem około 2.400.000 eksponatów i okazów, z których wystawiono zaledwie część. Pod tym względem zajmuje ono trzecie miejsce w Czechach.
Opawskie muzeum posiada pięć filii: Arboretum w Nowym Dworze, Muzeum Petra Bezrucza – wybitnego śląskiego pisarza – w Opawie, Pomnik II wojny światowej Hrabyně, Obszar Umocnień Czechosłowackich (z II polowy lat 30-tych XX w.) Hlučin-Darkovičky i Chata Petra Bezrucza w Ostrawicach. Organizuje też w gmachu głównym ŚMZ wystawy czasowe. Aktualnie jest to prezentacja malarstwa Zdenka Janošeca Bendy. Przede wszystkim dużego cyklu zainspirowanego „Rajem Utraconym" Johna Miltona. A także jego pojedyncze obrazy, mnie nie „powalające z nóg" artyzmem, m.in. „Nasza rodzina", olej na płótnie z lat 1986-1990. Opawa zasługuje więc na poznanie i jest tu co oglądać zgodnie z indywidualnymi zainteresowaniami.
{jumi [*6]}
