Popularny przewodnik Lonely Planet uważa go za w ogóle najpiękniejsze miasto w całej republice. Nie ujmując mu urody oraz pięknych i cennych zabytków jakie posiada, nie tylko ja uważam, że z tym „pierwszeństwem" trochę jednak przewodnik przesadził.
Złota Praga pozostaje bowiem poza wszelką konkurencją! Ale drugie miejsce – a tego już nikt nie kwestionuje – w kraju naszych południowych sąsiadów jeżeli chodzi o urodę oraz wielkość i rangę tutejszego zespołu zabytkowego świadczy najlepiej, że miasto jest rzeczywiście niezwykłe. Chociaż przepięknych miast i miasteczek tam nie brakuje. Przy czym Olomouc, jak nazywa się on po czesku, lub Olomóc w tutejszym dialekcie hanackim, bo jest on także głównym miastem regionu etnograficznego Haná, ma przebogatą przeszłość.
Od gotyku do renesansu – po secesję i architekturę XX wieku
Otoczony zachowanym do naszych czasów w niemal niezmienionej postaci pierścieniem wysuniętych fortów, z fragmentami średniowiecznych fortyfikacji i zabytkami od gotyckich, poprzez renesansowe i szczególnie liczne z epoki baroku, aż po secesję i architekturę XX –wieczną, odwiedzany jest co roku przez turystów w liczbie równiej aktualnym mieszkańcom. Bo naprawdę jest tu co oglądać i czym zachwycać się. Zanim napiszę o najcenniejszych zabytkach i miejscach, które najbardziej mi się spodobały na tutejszej Starówce, przypomnę parę faktów z przeszłości tego miasta.
Położone jest ono u ujścia Bystrzycy i Młyńskiego Potoku do Morawy. Gród, z zamkiem, początkowo drewnianym, a od około 1070 roku wznoszonym jako murowany, założony został na wzgórzu, które później otrzymało nazwę św. Wacława. Już w roku 1063 powstało tu pierwsze biskupstwo, a jak już wspomniałem, w 1187 r. miasto zostało stolicą Moraw. Dzisiejsza Starówka z dwoma wielkimi placami, Górnym i Dolnym, to tereny dawnego królewskiego miasta, z lokalizacją w latach 1239-1248. Wśród ołomunieckich zabytków jest m.in. katedra, 8 kościołów i kaplic oraz 3 klasztory.
Tysiąc lat dziejów
Ponadto 600–letni ratusz, dawny pałac biskupi i aktualny arcybiskupi, kilka pałaców miejskich, bogate domy kupieckie i mieszczańskie. A także dwie kolumny maryjne, w tym jedna, najwyższa barokowa rzeźba w Europie Środkowej, znajduje się na Liście Dziedzictwa UNESCO. Ponadto słynny zespół barokowych fontann. W Ołomuńcu miało oczywiście miejsce wiele historycznych wydarzeń. W tutejszym zamku zmarł w 1201 r. ostatni z władców ołomunieckiej linii Przemyślidów. A w 1306 r. w pobliżu katedry zamordowano ostatniego króla z tej dynastii, Wacława III.
{gallery}23308{/gallery}
Zaś 2 grudnia 1848 r. w tutejszym pałacu arcybiskupim proklamowano cesarzem Austrii Franciszka Józefa I. Z innych wydarzeń historycznych warto wspomnieć jeszcze przynajmniej o zawarciu tu w 1479 r. układu między Władysławem II Jagiellończykiem i Michałem Korwinem. Założenie w 1573 r. przez jezuitów akademii, która przekształciła się w 1576 r. w drugi, po praskim Carolinum, uniwersytet, obecnie Palackiego, na ziemiach czeskich. No i tragiczny dla miasta najazd Szwedów w 1642 r. oraz jego późniejszą okupację przez nich i zniszczenie. Z utraceniem w rezultacie tego morawskiej stołeczności na rzecz Brna.
Ratusz z zegarem astronomicznym
O tutejszych najważniejszych skarbach kościelnych: katedrze, muzeum archidiecezjalnym oraz pałacu arcybiskupim napiszę wkrótce osobno. Teraz zaś o dwu słynnych ołomunieckich placach stanowiących centrum Starówki i ich przyległościach. Pośrodku Placu Górnego (Horni námĕsti) stoi, i dominuje na nim, Ratusz. Na jego budowę, wraz z domem kupieckim, pozwolił miastu w 1378 r. margrabia Moraw Jodok. W ciągu już ponad 6 wieków istnienia, był on oczywiście przebudowywany i rozbudowywany. Obecnie jest czteroskrzydłowy z wewnętrznym dziedzińcem oraz 75 metrowej wysokości wieżą zegarową.
Najcenniejsze fragmenty ratusza, to gotycka kaplica św. Hieronima z wykuszem na południowej fasadzie oraz, po wschodniej stronie, klatka schodowa z renesansową loggią. Wewnątrz zachowały się oryginalne pomieszczenia z epok, w których je zbudowano, w tym sala reprezentacyjna. We wnętrzach ogólnie dostępne w godzinach urzędowania są ekspozycje: historii miasta, dziejów ratusza i jego słynnego zegara astronomicznego. On właśnie, podobnie jak Orloj w dolnej części praskiego ratusza staromiejskiego, przyciąga największą uwagę turystów. Również figurkami pojawiającymi się wraz z biciem zegara.
Barokowe fontanny
Umieszczony w niszy na północnej fasadzie tego gmachu istnieje on podobno od XV wieku, chociaż pierwsza niekwestionowana wzmianka o nim pochodzi „dopiero" z 1519 roku. W ciągu pięciu minionych wieków miał on postać gotycką, renesansową i barokową. A obecna, socrealistyczna z lat 50-tych XX wieku, jest dziełem wybitnego czeskiego artysty malarza i grafika Karela Svolinský'ego (1896-1986). Urodzonego zresztą w pobliskim Svátym Kopečku. W górnej części zegarowej wnęki namalował on tradycyjną czeską procesję konną, w dolnej zaś postacie robotnika i inżyniera.
Między ratuszem i północną pierzeją placu znajduje się plastyczny, wykonany z brązu model zabytkowej części miasta widzianej z lotu ptaka. A w jego pobliżu stoi jedna ze słynnych ołomunieckich barokowych fontann, Herkulesa, z roku 1687. Nadnaturalnej wielkości postać tego antycznego herosa oraz inne detale tej fontanny wykuł wybitny rzeźbiarz epoki Michael Mandik. Najsłynniejsza i najcenniejsza z tutejszych fontann stoi po południowo – wschodniej stronie ratusza i przedstawia mitycznego założyciela miasta, Gajusza Juliusza Cezara w wieńcu laurowym na koniu.
Kolumna z Listy UNESCO
Pod jego nogami leży pies symbolizujący wierność miasta władcy oraz dwie brodate postacie męskie z tarczami. Uosabiają one rzeki: Morawę i Dunaj. Cezar na koniu zwraca głowę w kierunku Wzgórza św. Michała na którym, według legendy, stacjonowały rzymskie legiony. Najsłynniejsza i najcenniejsza jednak na Placu Górnym jest Kolumna Trójcy Przenajświętszej, w 2000 r. wpisana na Listę Dziedzictwa UNESCO. Jest to, jak już wspomniałem, największa barokowa rzeźba grupowa w Europie Środkowej. Ma wysokość 32 m, w jej dolnej części znajduje się kaplica.
Trzypoziomowa dekoracja rzeźbiarska tej kolumny składa się z 18 posągów świętych, 12 figur Niosących Światło oraz 6 płaskorzeźb z postaciami apostołów. W środkowej części kolumny umieszczona jest Grupa Wniebowzięcia NMP z pozłacanej miedzianej blachy. Nad nią zaś złota kula – replika pruskiej z 1758 r., która uszkodziła kolumnę. Natomiast na szczycie kolumny grupa posągów Trójcy Przenajświętszej. Budowa tej kolumny trwała 37 lat, od 1717 do 1754 r.
Przyciągnęła nawet cesarzową Marię Teresę
A o jej randze w ówczesnej monarchii świadczy fakt, że na uroczystość poświęcenia przez biskupa Ołomuńca i kardynała Troyera przyjechała specjalnie cesarzowa Maria Teresa wraz z mężem, Franciszkiem z Lotaryngii. Projektantem oraz głównym wykonawcą tej kolumny był miejscowy przedsiębiorca budowlany i kamieniarz Václav Render, wspólnie z przyjacielem, rzeźbiarzem Filipem Sattlerem. Po jego śmierci okazało się, że na dokończenie dzieła swojego życia zapisał cały swój majątek. Kontynuowało je więc i pracowało przy nim kilku następnych wybitnych rzeźbiarzy i kamieniarzy.
W poświęconym tej kolumnie folderze w języku polskim, który otrzymałem w tutejszej Informacji Turystycznej i z którego czerpię część szczegółów, znalazłem ciekawą informację. Po zakończeniu prac rzeźbiarskich i kamieniarskich miejscowy malarz Ludvik Ignác Müller zakonserwował je gorącym olejem i pomalował białą farbą imitującą marmur. Z czasem jednak kamienie kolumny niemal sczerniały i taką ją obecnie oglądamy. Jest to jedna z głównych wizytówek Ołomuńca i temat wielu zdjęć, plakatów i miejscowych pamiątek.
