Wspomnę, bo wiąże się on również z Polską, że ten czeski książę z dynastii Przemyślidów urodzony około roku 907, zabity został, po sporze z bratem Bolesławem, przez jego rycerzy w kościele w Starym Bolesławcu 28 września 935 (lub 929 – w źródłach występują obie te daty) roku. Wacław I szerzył w Czechach chrześcijaństwo zachodnie (wcześniej, w II połowie IX w. Apostołowie Słowian św. św. Cyryl i Metody chrystianizowali Księstwo Wielkomorawskie w liturgii słowiańskiej) i po śmierci uznany został męczennikiem oraz świętym.
Katedra św. Wacława
W roku 1436 biskup krakowski, kardynał Zbigniew Oleśnicki ustanowił go jednym z czterech głównych patronów Królestwa Polskiego. Ołomuniecka katedra o trzech wieżach, z których trzecia, tylna, (dwie wznoszą się obok i nad fasadą świątyni) ma wysokość 100,65 m i jest najwyższą na Morawach. Ma, oczywiście, bogatą przeszłość. Pierwsza świątynia na tym wzgórzu z początkowo drewnianym grodem, nie zachowała się. Katedrę – pierwotnie kamienną romańską bazylikę – wybudował, lub dokończył budowę w 1131 roku i wówczas ją poświecił, biskup Jindřch Dzik. Po pożarach w XIII i XIV wiekach została ona odbudowana, już w stylu gotyckim, jako trójnawowa świątynia halowa.
{gallery}23343{/gallery}
Później dobudowano do niej po południowej, czyli prawej stronie licząc od frontu, renesansową kaplicę św. Stanisława. Mamy więc kolejny związek tego miejsca z Polską – wezwanie naszego świętego Stanisława ze Szczepanowa. Prezbiterium katedry pochodzi z XVII w. i znajduje się pod nim dwupoziomowa krypta. Na poziomie dolnym są trumny ołomunieckich biskupów, górny służy jako przestrzeń wystawiennicza. W latach 1883-1891 katedra przeszła przebudowę neogotycką według projektu Gustawa Meretty. Uwagę przyciągają zwłaszcza posągi i ornamentyka fasady.
Św. Jan Sarkander i Jan Paweł II
Wewnątrz zaś gotyckie sklepienia nawy głównej i bocznych oraz ołtarz główny z dominującym kamiennym krucyfiksem i poniżej figurami czterech świętych. Ponadto również gotycka, a raczej neogotycka, ambona i barokowe ołtarze w nawach bocznych. W jednym z nich stoi relikwiarz ze szczątkami Jana Sarkandra, księdza – męczennika kanonizowanego w Ołomuńcu przez papieża Jana Pawła II w maju 1995 roku. Katedra wzniesiona została częściowo na terenie niegdyś potężnego ołomunieckiego zamku Przemyślidów. Po raz pierwszy w źródłach pisanych wspomnianego w 1055 roku.
To w nim zamordowano w 1306 roku ostatniego władcę z ołomunieckiej gałęzi tego rodu, Wacława III. Króla Węgier, Chorwacji i Czech oraz nie koronowanego króla Polski (1305-1306). Zamek przebudowywany i zabudowywany był kilkakrotnie. Z jego dawnego zespołu zachowała się Okrągła Wieża i część innych budynków zamkowych. Od strony północno – wschodniej zaś kamienne mury z oknami romańskiego pałacu biskupiego. Do katedry przylega kaplica św. Anny, w której w przeszłości wybierano biskupów. Na ścianie świątyni znajduje się tablica przypominająca, że 21 maja 1995 r. odwiedził ją Jan Paweł II.
Muzeum Archidiecezjalne
W dawnym domu proboszcza tutejszej kapituły przez kilka tygodni 1767 roku mieszkał młody Wolfgang Amadeusz Mozart i tu skomponował symfonię Nr 6 F-dur, o czym przypomina tablica pamiątkowa z brązową podobizną kompozytora na ścianie budynku. W dawnym Domu Kapituły mieści się obecnie Muzeum Archidiecezjalne. Powstało ono w roku 1997 jako filia ołomunieckiego Muzeum Sztuki, a zarazem jako pierwsze w kraju o tematyce religijnej. Na jego potrzeby sukcesywnie adaptowano północną część dawnego zamku. Główna część muzeum mieści się w byłej rezydencji dziekanów ołomunieckiej Kapituły.
Reszta, stanowiąca obecnie jedną całość, w innych budowlach jakie wzniesiono obok w ciągu wieków, od średniowiecza po XIX-ty. Najstarsza część tego zespołu – dawny pałac biskupów ołomunieckich – datowana jest na lata 1139-1141. Ten romański pałac wzbogacono po pożarze w XIII w. o gotyckie krużganki otaczające wewnętrzne patio. W muzeum tym oglądać można wspaniałe skarby – dzieła sztuki sakralnej, sprzęty liturgiczne, a nawet – znajduje się ona w pierwszej sali zaraz po wejściu, przepiękną i wspaniale zachowaną złoconą karetę biskupa Ferdynanda Juliusza Troyera z XVIII w.
