Przede wszystkim usunięto z niego najsłabszą, z licznymi błędami i pominięciami, część poświęconą Albanii. Niedawno ukazała się ona – omówiłem ją na naszych łamach dosyć dokładnie – w tej samej serii napisana przez nowego autora, bardzo dobra, a przynajmniej dobra. Znacznie rozszerzono objętość nowego przewodnika po Bałkanach. Z 452 stron powiększył się on do 534, co oznacza, że po eliminacji ponad 50 stron, które w poprzednim wydaniu zajmowała prezentacja Albanii, stanowi to różnicę ponad 150 stron.
A więc objętość większą o jedna trzecią, przy zachowaniu poprzedniej ceny przewodnika. Rozszerzono, napisane przez nowego autora, opisy wybranych miejsc i atrakcji turystycznych. Przeredagowano i poprawiono sporo fragmentów, usuwając nieścisłości i sprzeczności. Znalazło to także odbicie w zamieszczonym na końcu „Indeksie wybranych nazw geograficznych i atrakcji turystycznych" w podziale na poszczególne państwa objęte tym przewodnikiem. W przypadku Bośni i Hercegowiny ich liczba wzrosła z 29 do 74, Serbii z 21 do 115, Macedonii z 15 do 60 i Kosowa z 11 do 49.
Nie oznacza to oczywiście, że aż tak znacznie rozbudowany został ten przewodnik, chociaż jak już wspomniałem, rozszerzono go znacznie. Ale w indeksie tym uwzględniono obecnie o wiele więcej miejscowości, zabytków, obiektów i atrakcji turystycznych opisanych także w poprzednim wydaniu, co bardzo ułatwia odnalezienie ich w razie potrzeby. Tytuł przewodnika jest trochę mylący, gdyż obejmuje tylko wspomniane wyżej cztery państwa tego regionu Europy, uwzględnione zresztą w podtytule. Brak więc Bułgarii, od masywu górskiego w której pochodzi przecież jego nazwa. A także wyodrębnionej Albanii oraz Czarnogóry i Chorwacji.
Wszystkim poświęcono już w tej serii osobne przewodniki. Tom „Bałkany" stanowi faktycznie oprawione w jedną całość cztery przewodniki po tytułowych krajach. Pisząc o ich zawartości muszę stwierdzić, że uwzględniono w niej większość uwag, jakie napisałem w recenzjach po III i praktycznie niezmienionym w porównaniu z nim, poprzednim IV wydaniu. Przede wszystkim tak istotne, różne spojrzenie dwu autorek na kwestię Kosowa. Dla autorki rozdziału „Serbia" była to nadal część tego kraju, z niekwestionowaną, zasadniczą dla niego rolą historyczną.
Dla piszącej o tym regionie, ostatnio samodzielnym krajem, chociaż nie będącym w stanie utrzymać się bez pomocy zagranicznej, uznanym jako taki, chyba zbyt pochopnie, przez część państw i społeczności międzynarodowej, była to odwieczna ziemia albańska, a rzekome korzenie serbskie i rola w dziejach Serbii bitwy z Turkami na Kosowym Polu w 1389 roku, to był tylko, zgodnie z poglądem Kosowarów, który przyjęła za swój, „kosowski mit". W nowym wydaniu usunięto np. w „Charakterystyce geograficzno-fizycznej Serbii" zaliczenie do niej także Kosowa i Metohii.
Niestety, nie wszystkie jednak różnice w podejściu do „kwestii kosowskiej" zostały wyeliminowane. Nadal w omawianiu dziejów Serbii można przeczytać na str. 175 „Pierwsze państwo serbskie powstało na terenie dzisiejszego Kosowa i Metohii", które w IX w. przyjęło chrześcijaństwo od św. św. Cyryla i Metodego. A niespełna 300 stron dalej, na str. 457, w historii Kosowa: „Kosowo nie jest kolebką serbskiej państwowości, która zrodziła się bardziej na północ w Raszce, wkrótce jednak stało się centrum kraju nie tylko w sensie geograficznym, ale także religijnym i ekonomicznym...". I co ma z tym fantem zrobić dociekliwy, ale nie znający bliżej przeszłości tych ziem czytelnik?
To jednak już tylko jedno z nielicznych zastrzeżeń, które mam do treści tego przewodnika. No, mogę jeszcze dodać do tego trochę kuriozalne i chyba nie tylko przeze mnie niezrozumiałe określenia miasta Gjakovë (Đakovica) na terenie Kosowa jako „nieturystyczna perełka osmańsko-kosowskiej architektury". W sumie jednak czytelnik otrzymał już naprawdę bardzo dobry przewodnik po tych czterech krajach, z powiększoną o 50 procent liczbą kolorowych zdjęć na specjalnych wkładkach, tysiącami ważnych informacji i faktów, ciekawostek, anegdot itp.
BAŁKANY. BOŚNIA I HERCEGOWINA, SERBIA, MACEDONIA, KOSOWO. Przewodnik Bezdroży. Praca zbiorowa, wydawnictwo Helion, wyd. V, Gliwice 2013, str. 534, cena 59,90 zł.
{jumi [*6]}
