Jej walorem jest piękna szata graficzna oraz liczne – w tym przypadku ponad {jumi [*4]}700 – nie tylko dobre, kolorowe fotografie zabytków, krajobrazów, ludzi i przyrody itd., ale także niektórych eksponatów z muzeów oraz detali architektonicznych. Ponadto mapy i plany miast oraz regionów, na których numerami w kółkach zaznaczono opisywane miejsca i obiekty. A także ich przekroje i rzuty pozwalające zwrócić uwagę na to, czego nie widać w trakcie oglądania. No i sporo informacji praktycznych.
W krótkim „Wprowadzeniu" autor przedstawia to, co jego zdaniem, trzeba przede wszystkim zobaczyć na wyspie i w jej pięciu regionach ( „Odkrywanie Sardynii" ), na które podzielił ją dla ułatwienia prezentacji. Mapę Sardynii z drogami i portami morskimi oraz lotniczymi. Najważniejsze informacje ( „Panorama Sardynii" ) o ludziach, języku i muzyce, rozwoju gospodarczym, turystyce, życiu morskim dookoła wyspy, jej wybrzeżach, florze i faunie oraz najstarszych na niej budowlach – nuraghi.
Ponadto o najważniejszych stałych wydarzeniach ( „Rok na Sardynii" ) kulturalnych, religijnych, sportowych i turystycznych w poszczególnych okresach roku i miesiącach. Oraz o przeszłości wyspy ( „Historia Sardynii", z Kalendarium ) ze zwróceniem uwagi na najważniejsze w niej okresy: przedhistoryczny, antyczny ( Fenicjanie, Kartagińczycy, Rzymianie ), średniowieczny ( od Wandali do Aragończyków ), panowania hiszpańskiego, królestwa Sardynii, zjednoczenia z Włochami, Współczesność.
Podstawową część przewodnika stanowi prezentacja jego zabytków i innych ciekawych miejsc ( „Sardynia – region po regionie" ) w podziale na: Stołeczne Cagliari i południe, Wschodnie Wybrzeże, Środkowa Sardynia, Zachodnie Wybrzeże, Północ i Costa Smeralda. W każdej z tych części najpierw jest krótka informacja o regionie, a następnie mapka z zaznaczonymi miejscami i obiektami, które autor proponuje poznać. Z ich, z reguły krótkim opisem i informacjami, w kolejności zgodnej z numeracją na mapce. Ale także sugerowanymi trasami zwiedzania czy wycieczek.
W tekst przewodnika włamano w ramkach, różnej wielkości informacje szczegółowe. Np. „10 najlepszych plaż Sardynii"; „Hiszpańskie zabytki"; „Sardyński szafran"; „Kopalnie okręgu Sulcis"; „Riserva de Monte Ariosu" ( o górskim rezerwacie przyrody ); „Miasto Launeddas"; „Grazia Deledda" ( Sardyńska pisarka – noblistka ); „Tradycyjne święta w Barbagii"; „Murale na Sardynii"; „Sardyński nugat"; „Anonio Gramsci" ( Publicysta – współzałożyciel partii komunistycznej i antyfaszysta ); "Rycerze Gwiazdy" ( Karnawał w Sa Sartiglia ); „Żeglowanie wokół północnej Sardynii"; „Korek i wyroby rzemieślnicze z Gallury"; „Noże z Pattady" ( Specjalnie cenione noże pasterskie ). Szkoda, że te informacje w ramkach nie zostały uwzględnione w żadnym indeksie, co ułatwiłoby ich wyszukiwanie.
Dwa ostatnie rozdziały poświęcone są informacjom. Turystycznym: gdzie nocować – z listą polecanych hoteli w układzie regionalnym, z ich adresami, telefonami, stronami internetowymi, krótką charakterystyką oraz informacjami m.in. na temat kuchni, możliwości lub nie pobytu ze zwierzętami, atrakcjach itp. Gdzie i co jeść z informacjami o kuchni sardyńskiej i tamtejszych winach oraz listą restauracji. Oczywiście także z ich lokalizacją, adresami, telefonami, rodzajem kuchni itp. Podobnie na temat zakupów w sklepach i na targach.
Natomiast w Informacjach Praktycznych zawarte są informacje podstawowe o tym kiedy na wyspę najlepiej przyjechać, tamtejszej informacji turystycznej, przepisach wizowo – celnych, sklepach, bankach, poczcie, muzeach i zabytkach, festiwalach oraz udogodnieniach – niestety bardzo rzadkich, dla osób niepełnosprawnych. Ponadto o bezpieczeństwie i zdrowiu, zagrożeniach, sportach wodnych oraz sporcie i rekreacji. A także podróżach na wyspę i poruszaniu się po niej. Odszukiwanie potrzebnych miejsc i obiektów ułatwia dosyć obszerny Skorowidz, a porozumiewanie się z tubylcami krótki słowniczek polsko – włoski z najpotrzebniejszymi zwrotami.
Jest to więc ciekawy i, jak już wspomniałem, jak zwykle ładnie wydany przewodnik. Chociaż... czytając go odczuwałem pewien niedosyt. Znając od lat tę serię przewodników i korzystając z nich, zdołałem przyzwyczaić się do bardzo skrótowych w nich informacji, a także ograniczania miejscowości, zabytków i obiektów do tych, które autorzy uznają za przede wszystkim warte uwagi. W przypadku „Sardynii" ta skrótowość wydaje mi się jednak nadmiernie przesadna.
Trudno mi np. zrozumieć, czym kierował się autor w ogóle pomijając tak ważny, wręcz symboliczny dla tego miasta, liczący kilka wieków oraz owiany legendą zabytek Cagliari, jakim jest bazylika de Nostra Seniora di Bonaria. Wiele niezwykle ciekawych miejsc, że wspomnę o Grotach Czarodziejek ( Grotte de Is Janas ) w pobliżu Sadali, nie dość, że zostały wspomniane tylko w kilku słowach przy okazji propozycji przejażdżki kolejką wąskotorową Trenino Verde, to pominięto je w ogóle w skorowidzu.
Ta seria przewodników znana jest – i reklamowana tym – z kolorowych rysunków – przekrojów najważniejszych zabytków i obiektów. A także rysunków „z lotu ptaka" zabytkowych dzielnic miast i opisu ich „krok po kroku". Tymczasem w tym przewodniku znajduje się tylko jeden taki przekrój – kościoła Santissima Trinità di Saccargia w pobliżu Sassari, najsłynniejszego kościoła romańskiego na wyspie.
Uważam, że w podobny sposób należało pokazać jeszcze chociażby katedrę Santa Maria Assunta w Cagliari, a nie poświęcać jej zaledwie krótką notatkę. Ten wspaniały zabytek z metryką od XI wieku, z bogatymi w ołtarze, ambony i dekoracje wnętrzami oraz przepięknie zdobioną różnokolorowymi marmurami kryptą, w pełni na to zasługuje. Chociaż, moim zdaniem, również przynajmniej wspomniana jako całkowicie pominięta, bazylika di Bonaria.
Propozycje poznawania najciekawszych miast „ulica po ulicy" w przypadku „Sardynii" dotyczą tylko Cagliari – i to zaledwie jednej, chociaż bardzo ważnej dzielnicy Castello otoczonej średniowiecznymi murami. Ale na niej atrakcje stolicy wyspy nie kończą się przecież. Drugim miastem, po którym przewodnik oprowadza w ten sposób, jest Alghero. Też tylko w obrębie twierdzy.
A dlaczego nie, chociażby jeszcze tylko Sassari na północy wyspy i Oristano – największe, bardzo ciekawe i pełne zabytków z rodowodem od XI wieku, miasto Zachodniego Wybrzeża? Uważam, że w następnym wydaniu tego przewodnika warto uwzględnić, lub rozszerzyć informacje o nich, zarówno o wymienione, jak i co najmniej jeszcze parę miejscowości, miejsc i zabytków. Zwłaszcza, że należy on do najszczuplejszych objętościowo w całej serii.
SARDYNIA. Przewodnik z serii Wiedzy i Życia. Autor: Fabrizio Ardito i współautorzy, przekład Katarzyna Skawran. Wydawnictwo Hachette Polska, wyd. I, Warszawa 2011, str. 224, cena 73,90 zł.{jumi [*6]}
