Poradnik opracowany został na podstawie prezentacji przedstawionej przez Jakuba Typiaka ze Stacji Ornitologicznej MiIZ PAN.
Różne średnice otworów wlotowych i gatunki preferujące odpowiednie rozmiary:
• 2,7-3,5 cm: bogatka, modraszka, sosnówka, czubatka, czarnogłówka, sikora uboga, pleszka, muchołówka żałobna, wróbel, mazurek, dzięciołek, • 4,7-5,5 cm: szpak, dzięcioł duży, krętogłów, sóweczka, • 8,5 cm: kawka, kraska, włochatka, pójdźka, siniak, • 11-15 cm: puszczyk, gągoł, nurogęś, szlachar, puszczyk uralski.
Z czego zrobić skrzynki?
• z desek, • z drążonych pni drzew, • trocinobetonu (mieszanki betonu i trocin), • płyt OSB (np. dla płomykówki) i wodoodpornej sklejki (nie odporna na wodę sklejka nasiąka, rozwarstwia się). Nie można – z plastiku, metalu, doniczek, kartonu, płyt pilśniowych i wiórowych, butelek, kanistrów, płyt PCV.
Czym powinna się charakteryzować prawidłowo wykonana skrzynka lęgowa?
• padzisty dach z jednej deski, w kierunku od pnia do otworu, • odpowiednia średnica otworu dla wybranej grupy ptaków, • odpowiednia odległość między dnem skrzynki i otworem wlotowym (im większa, tym lepiej – drapieżnikom trudniej dostać się do jaj/piskląt), • przednia ścianka grubości cn 4 cm (warto dodać tzw. kominek zwiększający grubość do 6 cm – kuna nie może zgiąć łapy w stawie i wybrać jaj/piskląt), • musi się otwierać (np. na „zakładkę" i gwóźdź), nie zalecane jest stosowanie wkrętów (trudno się je później wykręca), • deski nieheblowane od wewnątrz (co ułatwia pisklętom wdrapanie się z gniazda do otworu wlotowego).
Jak prawidłowo zawieszać?
• w miejscu ocienionym od godzin przedpołudniowych, • w miejscu spokojnym i mało uczęszczanym przez ludzi, • w odległości >30 m od siebie (w przypadku szpaków i wróbli - >2 m), • najczęściej na wysokości ok. 4 m (maks. 8 m), najlepiej otworem w kierunku wschodnim. Tam, gdzie nie ma wandali/złodziei, skrzynki można wieszać nawet 1 m nad ziemią, • skrzynka nie może wystawać poza korony (np. na desce przymocowanej do młodego drzewa) – nie ma możliwości ochłodzenia jaj i piskląt.
Jak mocować skrzynki?
• za pomocą gwoździ: najlepsze aluminiowe (nie korodują, nie niszczą drzewa), gorsze stalowe, najgorsze są miedziane, • do skrzynki należy przymocować listwę, a listwę przybijamy do drzewa dwoma gwoździami powyżej i dwoma poniżej skrzynki. Jeden gwóźdź przybity całkowicie, drugi nie – drzewo przyrastając „wciąga" ten pierwszy. • drut – raczej nie polecany. Jeśli jest stosowany, powinien być co roku luzowany (by się nie wrzynał w drzewo).
Gdzie wieszać jeśli nie ma drzew?
• w krzewach, żywopłotach, na budynkach, słupkach (pamiętać o ocienieniu w okresie największych upałów)
Kiedy wieszać skrzynki?
• można przez cały rok, najlepiej od jesieni do końca zimy, • im dłużej skrzynka wisi, tym większa szansa na zajęcie.
Kiedy je czyścić?
• od 16.10 do końca lutego (usuwanie gniazd), • zimowych gniazd mazurków najlepiej nie usuwać. Zimą nocują w skrzynkach: bogatka, modraszka, kowalik, dzięcioły (w nocy obniżają temperaturę ciała).
Kategorycznie nie można montować patyczka przy otworze wlotowym. Ptakom jest on zupełnie niepotrzebny, za to pomoże kunie lub innemu drapieżnikowi w dostaniu się do gniazda (jedną łapą zaczepiają się na patyczku, drugą wybierają jaja/pisklęta).
Uwaga na drapieżniki: kuny, koty, wiewiórki (mogą wyjadać jaja i pisklęta), ptaki krukowate (sroka, sójka), dzięcioł duży (rozkuwa szczeliny w skrzynce i wyjada jaja/pisklęta). Żeby zabezpieczyć skrzynki przed drapieżnikami można zamontować na pniu pierścień z blachy nad i pod budką, montować na pniu „kołnierz ochronny" – np. z „antyptaka" (kolców zakładanych na budynkach) lub z gałęzi głogu albo tarniny, montować przy otworze wlotowym „kominek" wlotowy uniemożliwiający czworonożnemu drapieżnikowi zgięcie łapy w stawie i wybranie jaj/piskląt.
Informacje pochodzą z wystąpienia Jakuba Typiaka, wygłoszonego 21 lutego 2012 w Centralnej Bibliotece Rolniczej w Warszawie, w ramach spotkań Warszawskiej Grupy Lokalnej OTOP.
{jumi [*9]}
