Krajowe wina kojarzone są przede wszystkim z regionem zielonogórskim. Chociaż wiadomo, że w ostatnich latach trwają próby zakładania winnic także w innych częściach Polski. Na rynku winiarskim ich produkty stanowią jednak znikomy margines. Jeżeli więc są dobre, czy nawet znakomite, jak zapewnia autor przewodnika, to warto, aby fakt ten dotarł do wiadomości i świadomości szerszych kręgów amatorów tego trunku.
We wstępie do tego przewodnika czytamy: „Od kilkunastu już lat mamy możliwość szybkiego przemieszczania się do krajów położonych po południowej stronie Karpat. Podróżując nowymi trasami komunikacyjnymi przez przełęcze karpackie, możemy odbyć pasjonujące podróże „dawnymi szlakami handlowymi", poznać najcenniejsze zabytki i osobliwości krajoznawcze w sąsiadujących z Polską krajach, ich mieszkańców, fascynującą kulturę i gościnność, której dopełnieniem może być też prezentacja i degustacja win w wielu miejscach po obu stronach Karpat, pozwalająca poznać smak najprzedniejszych trunków i tradycje winiarstwa w tej części Europy (...)
Historyczny karpacki szlak wina białego, prowadzący z regionu tokajskiego ówczesnych Węgier do Polski, znany był już w czasach piastowskich. Do jego popularyzacji przyczyniły się ożywione kontakty handlowe między Polską i Węgrami za Jagiellonów i królów elekcyjnych. Warto wiedzieć, że „w tamtych odległych czasach kupcy przewozili je saniami w beczkach w okresie zimowym, aby tak drogie trunki nie wpadały przypadkiem w ręce zbójników". Zimą bowiem bandy rabusiów ukrywały się w swoich kryjówkach i podróże handlowe były znacznie bezpieczniejsze niż w porze letniej".
Autor przedstawia Szlak wina białego w podziale na trzy kraje, przez które on przebiega. Najwięcej miejsca autor poświęca odcinkowi polskiemu, na którym winiarstwo właściwie dopiero raczkuje. Najmniej informacji jest o części węgierskiej, ograniczonej tylko to regionu tokajskiego, chociaż winorośl uprawia się praktycznie na całym obszarze kraju naszych „bratanków". Taki podział książki pozwala jednak zaprezentować szerzej fragment Podkarpacia, jego zabytki, piękne miejsca i inne walory turystyczne. Opisywany szlak biegnie bowiem od Jasła przez Jedlicze, Krosno, Sanok, Zagórz i kilka mniejszych miejscowości, aż po Komańczę i Radoszyce do granicy polsko-słowackiej.
Każdą z tych miejscowości autor prezentuje krótko wraz z jej dziejami od czasów najdawniejszych po najnowsze. Zamieszcza przeważnie plan miasta. Radzi, co warto tam zobaczyć. W przypadku muzeów wspomina o najcenniejszych eksponatach, np. o największej w Polsce stałej ekspozycji malarstwa Zdzisława Beksińskiego w Sanoku. Gdy jakiś zabytek, np. cerkiew w Szczawnem, nie jest stale otwarta, znajdujemy informację u kogo jest klucz. Autor przedstawia też znane osoby związane z omawianymi miejscowościami. Informuje o szlakach turystycznych i, oczywiście, o miejscowym winiarstwie.
Omówione zostają poszczególne winnice. Poznajemy ich historię, położenie, obszar, specjalizację. Dowiadujemy się o możliwości degustacji lub zakupu wytwarzanych win. Autor przewodnika informuje także o adresach, numerach telefonów, adresach e-mailowych, a jeżeli je mają, również stronach internetowych. Są to chyba po raz pierwszy publikowane w jednym miejscu takie dane. Chociaż w przypadku np. winiarstwa w Jaśle i jego okolicach zabrakło mi informacji o organizowanych tam od paru lat „Dniach Wina".
Tak samo przedstawione są pozostałe – słowacki i węgierski – odcinki tego szlaku, prowadzącego w znacznym stopniu przez mało znane i przeważnie pomijane w innych przewodnikach miejscowości. Przedstawione zostały dzieje, zabytki i walory turystyczne winiarskich wiosek.
W przewodniku znajduje się ponadto przeszło 40 „ciekawostek winiarskich" włamanych na poszczególnych stronach lub między nimi. Ich tytuły mówią same za siebie: „Jakość win"; „Białe i czerwone wino"; „Tradycje karpackiego szlaku wina"; „Domowy wyrób wina białego"; „Wyrób win specjalnych"; „Wino słomkowe"; „Wino lodowe"; „Wino musujące"; „Wino miodowe"; „O miodzie pitnym"; „Czy stare wino jest lepsze"; „Butelki na wino"; „Korki do wina"; „Wino i jedzenie"; „Wino i sery"; „Zasady degustacji wina" i „W czym pito wino?". Z zamieszczonych ciekawostek dowiemy się m.in. tego, że dla osób, które z obowiązku musiały wznosić toasty i wypijać je, były specjalne kieliszki: identyczne z zewnątrz, ale o znacznie grubszym dnie i ściankach. Co powodowało, że trunku było w nich mniej.
Poza ciekawostkami winiarskimi, w tekst włamano również w ramkach na kolorowym tle inne informacje o podobnym charakterze, ale bez tytułów. Znajdziemy tu informacje o rzymskich, a następnie tureckich tradycjach korzystania na Węgrzech z łaźni, o transporcie w 1756 r. ponad 50 beczek i antałów wina z Tarcalu w regionie tokajskim do piwnicy pałacowej Jana Klemensa Branickiego w Białymstoku, o św. Elżbiecie Węgierskiej, siostrzenicy św. Jadwigi Śląskiej, o parku krajobrazowym Výhodné Karpaty oraz o tablicy pamiątkowej poświęconej Wincentemu Polowi przy kombinacie drzewnym w Rzepedzi.
„Od Bieszczadów do Tokaju" jest książką, która powinna zainteresować nie tylko turystów chcących wybrać się w tamte strony i skosztować lokalnych trunków, ale także amatorów wina i wszystkich interesujących się zarówno winiarstwem, jak i zabytkami oraz innymi atrakcjami opisywanych regionów. Przewodnik napisany jest bardzo dobrze i ze znawstwem tematu. Dlatego warto go polecić.
Stanisław Orłowski, „Od Bieszczadów do Tokaju. Szlakiem wina białego", wydawnictwo BOSZ, wyd. I, Olszanica 2012, str. 191, cena 29,90 zł.
{jumi [*6]}
