Akcja planowego wyburzenia Warszawy zaczęła się w październiku 1944 roku, po upadku powstania warszawskiego. Aż do stycznia 1945 roku niemieckie oddziały niszczycielskie (tzw. Technische Nothilfe) zniszczyły około 30% przedwojennej lewobrzeżnej Warszawy. Ogółem, podczas wojny zniszczono prawie 10 tysięcy budynków w tej części stolicy. Wiele z tych budowli to były zabytki – doszczętnie zniszczone. Czemu akurat te budynki Niemcy niszczyli szczególnie gruntownie? Jan Zachwatowicz w książce „Raport o stratach wojennych Warszawy" pisze: „Odpowiedź znajdziemy w haśle przez Niemców głoszonym. Naród żyje tak długo, jak długo żyją jego dzieła kultury. To jest bez wątpienia uzasadnienie niszczycielskiej pasji. Zniszczenie Warszawy to jedna z prób zniszczenia narodu polskiego."
W grudniu 1944 roku Niemcy zniszczyli Pałac Saski, znajdujący się wtedy przy dzisiejszym placu Piłsudzkiego. Pierwotnie na miejscu pałacu stał dwór Tobiasza Morsztyna. Jego spadkobierca, znany poeta Jan Andrzej Morsztyn wybudował tam po 1661 roku piętrowy barokowy pałac z czterema wieżami. Pałac został zakupiony przez króla Augusta II w 1713 roku. Już po 3 latach w Sali Teatralnej pałacu i w amfiteatrze w Ogrodzie Saskim odbywały się przedstawienia teatralne. Warszawa wtedy jeszcze nie posiadała oddzielnego budynku teatralnego. W 1724 roku do rezydencji wprowadził się dwór królewski.
Rozbudowa pałacu spowodowała przyłączenie do niego sąsiadujących rezydencji magnackich – w 1721 roku została przyłączona posiadłość rodu Sanguszków, przekształcona następnie w pałac Brühla, a 5 lat później przyłączono do kompleksu pałacowego rezydencję biskupa Teodora Potockiego. Przebudowa pałacu ostatecznie została ukończona przez Augusta III w latach 30. i 40. XVIII wieku.
Po śmierci Augusta III w 1763 roku pałac utracił status rezydencji królewskiej i podupadł. Należał wtedy do kolejnych elektorów saskich, którzy wynajmowali pomieszczenia budynku na biura i mieszkania.
W latach 1808–1816 budynek Pałacu Saskiego był własnością królów Saksonii, po czym został sprzedany rządowi Królestwa Kongresowego. Część pomieszczeń przeznaczono na siedzibę Liceum Warszawskiego. To tutaj do szkoły chodził Fryderyk Chopin.
Po zniszczeniach, jakich doznał Pałac Saski w czasie powstania listopadowego w 1830 roku, na podstawie planów Adama Idźkowskiego, w latach 1839-1842 dokonano kolejnej przebudowy rezydencji w stylu klasycystycznym. Nowym właścicielem pałacu był Iwan Skwarcow, który nabył budynek od rządu.
W burzliwych okresach historii naszej ojczyzny pałac ten był strategicznym miejscem dla różnych wojsk. Od 1862 do 1915 roku Pałac Saski zajmowała armia carskiej Rosji - znajdowało się w nim rosyjskie Dowództwo III Warszawskiego Okręgu Wojskowego. Z kolei w dwudziestoleciu międzywojennym znajdował się w nim Sztab Generalny Wojska Polskiego. W latach 1930-1937 w budynku tym znajdowała się siedziba Biura Szyfrów, gdzie po raz pierwszy, w grudniu 1932 roku, złamano kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Natomiast podczas II wojny światowej pałac stał się siedzibą sztabu hitlerowskiego.
Po zakończonej wojnie komunistyczne władze nie zdecydowały się na odbudowę pałacu. Odnowiono jedynie środkową część, gdzie od 1925 roku znajdował się Grób Nieznanego Żołnierza. W 2006 roku podczas prac archeologicznych właśnie w okolicach tego grobu odnaleziono tunel z 1933 roku. Łączył on skrzydła pałacowe.
Plany, aby odbudować Pałac Saski były zarówno w PRLu, jak i w wolnej Polsce. W zrekonstruowanym budynku miał się znaleźć stołeczny ratusz. Jednak jak na razie względy finansowe powstrzymują kolejne władze przed odbudową tego wspaniałego pałacu. A szkoda!
{jumi [*8]}
